Wie of wat stuurt die dieren aan?
Het brengt me bij het stapeltje artikelen dat ik verzamel vanuit Filosofie Magazine en Trouw over 'de vrije wil. Veel neurobiologen hebben de vrije wil inmiddels dood verklaard. Hoe dierlijk is ons bewustzijn? Hoe staat het met onze keuzevrijheid die ik met het existentialisme in de jaren 70 kreeg aangereikt? Zeker voor een onderwijsmens als ik is het goed te weten of de vrije wil nog wel bestaansrecht heeft. Zo niet, dan kunnen we dat onderwijs wel stopzetten.
Deze week kwam een zekere Antonio Damasio aan het woord in Trouw. Hij analyseert de verhouding tussen de vrije wil en de cultuur en legt uit hoe de mens in de loop van vele eeuwen is geworden tot een wezen met een bewustzijn, een geest die meer kan dan alleen voorstellingen maken, want dat laatste kunnen insecten bijvoorbeeld ook. Dat extra vermogen noemt hij het toevoegen van een 'zelf', een hersenproces dat voorstellingen tot ons eigendom kan maken. Ook beweert hij dat het bewustzijn ontstaat in de hersenstam en niet in de hersenschors zoals vaak gedacht is. "In de hersenstam maken de hersenen de eerste ordening van informatie, de primitiefste voorstellingen in onze geest, het begin van het zelf." Als zijn bewering waar is betekent het dat dieren ook meer bewustzijn zouden moeten hebben dan we altijd gedacht hebben. Maar het grote verschil is dan dat mensen in staat zijn tot het produceren van cultuur. En cultuur geeft vrijheid.
Interessante filosofie. Erasmus en Luther streden al over dit onderwerp en het is nog steeds zeer actueel al plaatsen we het nu in een totaal ander kader.
Onze kat zit graag op die stapel artikelen van mij. Ik denk dat-ie ze stiekem ook wel in zich opneemt. Want ze valt zeker in de categorie 'Ik heb ook een Zelf'. In de 70 er jaren noemden we dat 'zelfverantwoordelijke zelfbepaling' en dat behoorde je na te streven in de opvoeding en in het onderwijs. In die zin heeft onze kat z'n vrije wil zeker nog niet opgeofferd.
En die spreeuwen misschien ook wel niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten