391

In het jaar 391 werd het Christendom staatsgodsdienst. De Romeinse keizer Theodosius verbood alle  heidense cultussen en zo werd het universele monotheïsme formeel verbonden met het Romeinse Rijk.
In het boek ' En de mens schiep God' is dit een zin uit  het slothoofdstuk. De Britse historica Selina O' Grady heeft een zeer boeiend boek geschreven over de eerste eeuwen van onze jaartelling, de tijd van Jezus. Ik had het boek op mijn vakantiestapel gelegd, maar toen ik er eenmaal aan begon vorige week, kon ik het niet meer loslaten. Vanuit een enorme feitenkennis beschrijft de auteur de vele honderden godsdiensten, cultussen, keizerverheerlijking, Messiassen, heiligen en wonderdoeners uit de 1e en 2e eeuw in het Midden en Verre Oosten. En hoe  de politiek en machthebbers gebruik hebben gemaakt van al die religieuze uitingen om de macht te krijgen of te handhaven. In het boek wordt uitgelegd waarom in het Romeinse Rijk het Christendom uiteindelijk als 'overwinnaar' te voorschijn is gekomen met de status Staatsgodsdienst als conclusie. De apostel Paulus heeft daarin een cruciale rol gespeeld. In het hoofdstuk 'en Paulus schiep Christus' beschrijft  O'Grady hoe in haar visie Paulus zonder Jezus ooit ontmoet te hebben en zonder de evangeliën te kennen ( die werden pas later geschreven) met een onvermoeibare zendingsdrang een universele religie wist te creëren. Hij was een briljant organisator, reiziger en brievenschrijver. Met een enorme aantrekkingskracht tot in onze tijd. En dat in een periode waarin de Isis-cultus erg populair was, de keizer vereerd moest worden als God, het stoïcisme  en epicurisme zeer populaire filosofische stromingen waren bij de elite. Paulus had daarbij de historische Jezus niet nodig. Hij stelde zijn eigen bekeringsverhaal centraal en bracht de boodschap, dat geloof in Jezus verlossing brengt en niet het volgen van de Wet. Deze visie bracht  hem in voortdurend conflict met het Jodendom en de andere apostelen. Hij splitste de ontstane en eerst door hem bestreden Jezus-cultus in tweeën en transformeerde Jezus tot  Christus, de Verlosser, wiens dood en wederopstanding de hele mensheid de belofte van redding en eeuwig leven bracht. Het was een boodschap die landde in een wereld waarin vele cultussen en religies heersten, met daarin vergelijkbare thema's. Hoe en waarom en door wie de boodschap van het Christendom in de toenmalige wereld werd opgepakt is een van de meest boeiende thema's van het boek.
O'Grady: 'Het Christendom was anders dan de andere religies en cultussen. Het gaf mensen een betekenis om te leven, maar ook liefde en een gemeenschap. Het Christendom vervulde de behoeften van de mens in die tijd beter, dus deed het geloof het ook beter.'  Maar ook: 'deze nieuwe religie was voor de machthebbers een prachtig recept voor het vormen van een niet-opstandig volk.' Want de vrome gelovige moest het gezag gehoorzamen en de armen zouden in het hiernamaals compensatie krijgen.....

De in dit boek beschreven analyses van de smeltkroes aan religies en cultussen uit die tijd, ook in Afrika, China en India, zijn voor mij als geïnteresseerde leek, fascinerend. En wat is  er verbazend veel bekend over deze hectische tijd, vooral ook uit originele bronnen. Mijn kinderbijbel-beeld van de tijd van Jezus was al lang verdwenen en vraagt na dit boek een nog veel drastischer bijstelling.